Χειρουργική πρόληψη λεμφοιδήματος

Το λεμφοίδημα αποτελεί μία από τις πιο συχνές και επιβαρυντικές επιπλοκές μετά τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Προκαλείται από διαταραχή στη ροή της λέμφου, συνήθως μετά από λεμφαδενεκτομή ή ακτινοβολία στην περιοχή της μασχάλης. Αν και δεν απειλεί άμεσα τη ζωή, μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη λειτουργικότητα, την ψυχολογία και την ποιότητα ζωής της ασθενούς. Η χειρουργική πρόληψη του λεμφοιδήματος αποτελεί μια καινοτόμα στρατηγική που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της αρχικής επέμβασης για καρκίνο του μαστού και στοχεύει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης αυτής της χρόνιας κατάστασης.

Τι είναι το λεμφοίδημα και πώς σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού;

Το λεμφοίδημα είναι αποτέλεσμα συσσώρευσης λεμφικού υγρού στους ιστούς, λόγω δυσλειτουργίας του λεμφικού συστήματος. Στις ασθενείς με καρκίνο του μαστού, το λεμφοίδημα προκαλείται κυρίως από:

• Χειρουργική αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης
• Ακτινοθεραπεία στην περιοχή
• Τραυματισμό των λεμφικών αγγείων κατά την επέμβαση

Η διακοπή της λεμφικής κυκλοφορίας οδηγεί σε στασιμότητα υγρού και σε οίδημα στο άνω άκρο της πλευράς όπου έγινε η επέμβαση. Το λεμφοίδημα μπορεί να εμφανιστεί εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.

Επιπτώσεις του λεμφοιδήματος στην καθημερινότητα

Το λεμφοίδημα δεν είναι μια απλή παρενέργεια. Αποτελεί μια χρόνια πάθηση που μπορεί να έχει σημαντικές λειτουργικές και ψυχολογικές συνέπειες. Οι κυριότερες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

• Πόνο και αίσθημα βάρους στο χέρι
• Περιορισμό κινήσεων και μείωση της δύναμης
• Δυσκολία σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως ένδυση ή εργασία
• Συχνές λοιμώξεις, όπως ερυσίπελας
• Αισθητική αλλοίωση και συναισθήματα απομόνωσης ή αμηχανίας

Χειρουργική πρόληψη λεμφοιδήματος: Οι νέες τεχνικές

Η χειρουργική πρόληψη του λεμφοιδήματος σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού είναι μία σύγχρονη μικροχειρουργική πρακτική που εφαρμόζεται ταυτόχρονα με τη μαστεκτομή ή τον λεμφαδενικό καθαρισμό. Στόχος της είναι να αποκαταστήσει τη φυσιολογική λεμφική παροχέτευση πριν διακοπεί οριστικά η κυκλοφορία της λέμφου, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο λεμφοιδήματος στο μέλλον. Η εφαρμογή αυτών των τεχνικών απαιτεί εξειδικευμένο χειρουργό και συνθήκες μικροχειρουργείου.

Η πιο καλά μελετημένη και ευρέως εφαρμοζόμενη τεχνική είναι η Άμεση Λεμφική Ανακατασκευή (Immediate Lymphatic Reconstruction – ILR). Περιλαμβάνει τον εντοπισμό και διατήρηση των λεμφαγγείων κατά τη διάρκεια της λεμφαδενεκτομής, και στη συνέχεια τη μικροχειρουργική αναστόμωση αυτών των λεμφαγγείων με γειτονικές μικρές φλέβες (venules), ώστε η λέμφος να παροχετεύεται απευθείας στο φλεβικό σύστημα. Οι αναστομώσεις αυτές, γνωστές και ως λεμφοφλεβικές παρακάμψεις (lymphaticovenous bypasses), πραγματοποιούνται με τη βοήθεια μικροσκοπίου και ραμμάτων διαμέτρου μικρότερης της ανθρώπινης τρίχας.

Η ILR ενδείκνυται κυρίως σε ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε εκτεταμένη λεμφαδενεκτομή (σε αντίθεση με το φρουρό λεμφαδένα), όπου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος βλάβης του λεμφικού συστήματος. Διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα:

• Δεν παρατείνει ουσιαστικά τον συνολικό χρόνο του χειρουργείου
• Δεν επηρεάζει την ογκολογική ασφάλεια της επέμβασης
• Μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο λεμφοιδήματος έως και  κατά 50%

Η παραπάνω τεχνική απαιτεί μικροχειρουργική δεξιότητα, εξειδικευμένο εξοπλισμό και μικροχειρουργική ομάδα με τεκμηριωμένη εκπαίδευση σε κέντρα αναφοράς του εξωτερικού. Ενσωματώνονται πλέον σε σύγχρονα κέντρα μαστού με στόχο την πρόληψη και όχι απλώς τη διαχείριση των επιπλοκών.

Χειρουργική πρόληψη λεμφοιδήματος στην Ελλάδα

Η εξειδικευμένη Ομάδα του Καθηγητή Πέτρου Χαραλαμπούδη, Διευθυντή Χειρουργικής Ογκολογίας Μαστού, σε συνεργασία με τον Δρ. Ιωάννη Κωνσταντινίδη, Συν-Διευθυντή Πλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής, είναι από τις ελάχιστες στον ελλαδικό χώρο που που προσφέρουν τη μέθοδο στις ασθενείς με καρκίνο μαστού.

Χειρουργική πρόληψη λεμφοιδήματος: Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας και της παρακολούθησης

Η πρόληψη του λεμφοιδήματος δεν σταματά στο χειρουργείο. Η παρακολούθηση και η έγκαιρη κινητοποίηση του άκρου είναι εξίσου σημαντικές. Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας περιλαμβάνει:

• Ειδικές ασκήσεις για τη διευκόλυνση της λεμφικής παροχέτευσης
• Εκπαίδευση στην πρόληψη τραυματισμών και στη διαχείριση του άκρου
• Χρήση ενδυμάτων συμπίεσης εφόσον χρειάζεται
• Αντιμετώπιση πρώιμων σημείων με φυσικά μέσα και λεμφική μάλαξη

Η χειρουργική πρόληψη λεμφοιδήματος σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού αποτελεί πλέον σύγχρονη και εφαρμόσιμη λύση που συνδυάζει τεχνολογία, εξειδίκευση και φροντίδα. Η επιτυχία της δεν εξαρτάται μόνο από την τεχνική, αλλά και από τη συνεργασία ολόκληρης της θεραπευτικής ομάδας, καθώς και από την ενεργή συμμετοχή της ασθενούς στη φροντίδα του εαυτού της.

Ο Ειδικός Χειρουργός – Ογκολόγος Μαστού Δρ. Πέτρος Χαραλαμπούδης διαθέτει υπερεξειδίκευση στη χειρουργική πρόληψη και αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος. Μετά από πολυετή θητεία σε κορυφαία κέντρα αναφοράς στη Μεγάλη Βρετανία, όπως το Guy’s Hospital και το University College London, και με περισσότερες από 4000 επεμβάσεις μαστού στο ενεργητικό του, διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία στην αντιμετώπιση πολύπλοκων περιπτώσεων. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του για κάθε ανάγκη σας.